2020 - Zusterhood

Doorstuur Brieven 2020

Brief maakster: Wendy van den Heuvel
Brief thema: Groen is het nieuwe zwart

Wendy: Voor mij het meest bijzondere Zusterhood jaar tot nu toe. Als eerste door de vorm; zelf een thema verzinnen en door mogen werken op de thema’s van andere zusters was heel fijn om te doen. Ten tweede omdat dit sowieso een heel bijzonder jaar was. De pandemie en de daarbij horende isolatie heeft op iedereen indruk gemaakt, waardoor het ook een mooi tijdsbeeld opleverde. Wat mij opviel is dat veel van ons bezig zijn met persoonlijke groei, en dat daar door de lockdown er meer tijd voor is ontstaan.

Ten derde het resultaat! Dat zes zusters iets moois en persoonlijks voor mij hebben gemaakt en dat ik dat mag houden en koesteren.. Toen ik het berichtje van zuster Magda kreeg dat mijn post onderweg was voelde ik me als een kind dat bijna jarig is.. En een cadeautje was het! De combinaties van de brieven en de kunstwerkjes zijn onbetaalbaar..

Het meest werd ik geraakt door de brief van Kitty, een eerbetoon aan haar overleden hond Fleur.. ontroerend mooi. Maar ook het prachtige boekje van Stevie, de groene mijmering van Marie Louise, het knappe bouwsel van Hellen, de grappige aanvulling van Magda was zo herkenbaar (gisteren weer drie overleden planten weg gegooid..) Ik heb haar papieren vetplantje een mooi plekje gegeven op mijn plantenrekje. En dan de brief van Lieke, prachtige tekst die binnenkomt met als kers op de taart een heuse groen-beleving!

Voor de groen beleving van Lieke ben ik geheel tegen de regels in op mijn pantoffels naar buiten gegaan, naar het park hier om de hoek. Toen ik daar helemaal in mijn eentje in de regen op mijn blote voetjes op het gras luisterde naar de zoete klanken van Lieke’s versie van “groen is gras” heb ik echt even van het moment genoten.. Het voelde ook een beetje stout en spannend.. Bij thuiskomst bleek dat ik het halve park onder mijn sloffen had meegenomen.. Dit zag er zo mooi uit dat ik er een foto van moest maken.. Quarantaine kunst: de pantoffels staan voor het binnenblijven in huis, en de blaadjes voor het verlangen buiten te zijn..

Klik en bekijk meer foto's uit Wendy's brief

Brief maakster: Rosanne Hustinx
Brief thema: Broekzak verzameling van kleine momentjes

Rosanne: Mijn hart maakt altijd een sprongetje wanneer ik weer een Zusterhood brief ontvang, deze keer deed ik zelfs een dansje! Het openmaken voelde echt als een cadeautje. Ik vond een verzameling van kleine momentjes, mooie herinneringen en echt gevonden spulletjes. Al deze dingen hebben lang gereisd, en nu komen ze hier samen. Dit kwam als een liefdevolle golf over me heen, Wat had iedereen hier toch veel tijd en moeite in gestoken! Ik had niet gedacht dat het zien van iedereen zijn toevoeging me zo veel zou doen, maar ik moest toch wel even een traantje wegpinken! Iets waar je lang geleden aan begonnen bent is nu aangevuld met zo veel mooie verschillende verhalen! Wat speciaal om iedereen zo een stukje beter te leren kennen.

Voorzichtig begon ik de envelopjes en de zakjes open te maken. Aan mijn eigen broekzak van stof heeft Sanne een fragiele collage van blauw geborduurd en ze gaf mijn illustraties gouden geborduurde lijntjes, wat een fijne subtiele toevoeging. Ik las een verhaal op een aquarrell leporello van Irene over onkruid en ik zag het helemaal voor me. Er was een klein doosje met de kopjes koffie die Heleen twee keer per dag heel aandachtig zet om te zorgen dat de wereld niet aan haar voorbij raast. Ik las de brief van Frauke, die me misschien wel het meest raakte met haar lieve woorden en dappere avontuur in Guatemala. Waar ze praatte met straatarme mensen en Maria ontmoet, die oorbellen voor haar maakt. Een van de oorbellen vind ik in mijn brief. In een bruin zakje vind ik spulletjes die Kim tijdens wandelingen met haar hond Pax heeft verzameld. Haar mooie brief vertelt over alle kleine dingen die ze opmerkt en hoe deze rust brengen. Ten slotte vind ik een ode aan het licht van Marieke. Ze verzamelde verschillende lichtinvallen. In een zakje met geborduurde tekst vind ik fotoʼs van licht en een woord zodat je kaartjes kunt trekken tot je een zin hebt om te koesteren. En dit allemaal op broekzak formaat!

Het was zo fijn te zien wat voor kleine dingen iedereen waarneemt, herinnert en graag bij zich draagt. Dit jaar was soms erg stressvol en ik was zelfs zelf een beetje vergeten te genieten van de kleine dingen. Ik heb deze brieven nu ongeveer vijf keer gelezen, en dit kan ik blijven doen! Dit is zo waardevol voor me! Dankjewel lieve zusters.

Bekijk meer foto's uit Rosanne's brief

Brief maakster: Marieke Verlangen
Brief thema: Theeceremonie onder de bloesemboom

Marieke: Terwijl ik dit thema verzon, was ik bezig met boompjes planten in mijn tuin. Kersenbloesemboompjes, een heleboel. Ik stond te graven en droomde vast vooruit, hoe ik met mijn zusters onder de bloesem thee zou drinken. Inmiddels is het winter, de bomen zijn kaal. Ontroerd was ik toen deze brief in december bij me terug kwam, want het voelde alsof ik een stukje lente in handen kreeg. En een innerlijk reisje naar Japan, ingepakt in een envelop.

Alles is zo zo mooi uitgewerkt, wat een lichtvoetige schoonheid! Een medicijn voor donkere decemberdagen. Wat koester ik mijn zusters, zoveel aandacht zit er in hun brieven. Verrast en geraakt voelde ik me door Frauke. Ik liet mijn zusters een Japanse naam uitzoeken. Frauke maakte papieren kimono's om in gedachten aan te trekken, met uitleg over de traditionele Japanse symbolen. Zusters hebben echt een naam en kimono uitgekozen en dit weer verwerkt in hun brief, zo mooi! De hoofdpersoon in het verhaal dat Heleen voor me schreef heet Suzumi Taki en Kim nam als Yume de kimono met bamboe print. Rosanne nam de Kikko (schildpad) kimono. Haar brief was waanzinnig mooi, ingepakt in een Japanse krant, deed ze me geschilderde kunstwerkjes en een mythisch Japans verhaal cadeau, alles gebaseerd op de symboliek van haar gekozen naam en kimono.

Met haar tekst herinnerde Frauke mij ook waarom ik die bloesem obsessie met de Japanners deel. Het bloesemseizoen is voor hen een bedevaart naar de natuur, een moment stil staan bij onze kortstondige schoonheid, we zijn maar even hier om te bloeien. Kims tekst maakte dat ik echt even met haar onder de bloesembomen zat en thee dronk. Haar boekje met aquarel was van zulke schoonheid dat mijn mond ervan openviel. Heleens handgestikte stoffen boekje bevatte een poëtisch beeldverhaal én een prachtig verhaal wat ze voor mij schreef. Als je een verhaal van Heleen krijgt voel je je sowieso vereerd! Irene deed me ook een kunstwerk cadeau. Een aquarel voor mij, een echte Irene! Met een hele mooie boodschap, want zij en ik delen een eco-warrior-passie. Dat het Sanne niet gelukt was echt iets toe te voegen is niet erg, want ik voel me al 'spoiled over the moon'.

Ik had niet durven dromen hoe mooi deze postvorm zou uitpakken. Het was een pittig jaar voor mij en werken aan de Zusterhood brieven was een creatief lichtpuntje. Wat een dankbaarheid voor dit pakketje Lente, dit project en mijn zusters.

Bekijk meer foto's uit Marieke's brief

Brief maakster: Sanne Bloem
Brief thema: Wanneer is iets af?

Sanne: Een jaar had mijn brief gereisd met een vraag waarop ik nog echt geen antwoord wist. Wat is af? Wanneer deze brief af was, dat was makkelijk, dat was wanneer ze mij weer bereikte. Dan hoefde er niets meer aan te worden toegevoegd. Toen ze weer in mijn huis lag, durfde ik haar niet eens open te maken, voor het openen had ik tijd nodig. En daglicht.

Mijn vraag was een boek geworden. Het was zo mooi geworden dat de tranen in mijn ogen sprongen. Mijn zusters hadden een jaar lang hun handen langs mijn vraag laten gaan. En dit was nu van mij. Ik zag dat ik veel van hen, net als mezelf, in verwarring had gebracht met “wat is af?”. Het was geen gemakkelijke vraag, niet een die eenvoudig inspireerde. Toch schreven, plakten en vertelden mijn zusters me zo over hun reizen naar af. Irene maakte van alle losse zusterbijdragen een geheel. Dat was wat me aan het huilen maakte, dat boek, dat alles zo samen was en dat het paste, klopte, dat elk stukje ‘af’ een plek had gekregen.

Ik ben heel dankbaar dat ik een van de zusters ben. Elke brief die ik krijg is een uitnodiging om iets te maken dat anders is dan ik zelf kan bedenken. De uitdaging om elke keer weer een thema te krijgen, dat een tijdje mee te nemen. Het is altijd moeilijk om iets te vinden dat past bij het thema. Ik denk elke keer dat ik het dit keer niet red, dat ik het niet kan, dat het niet goed genoeg is. Ik heb dat nu al zo vaak ervaren dat ik het herken. Maar over een tijdje verstuur ik iets, ben ik dankbaar dat ik weer iets heb gemaakt, wat ik me zonder mijn zusters niet kon voorstellen.

Bekijk meer foto's uit Sanne's brief

Brief maakster: Kim Den Dulk
Brief thema: DNA onderzoek van jouw creatieve wezen

Kim: *PLOF*
Het geluid van een binnenkomend Zusterhood pakket. Mijn brief van bijna een jaar geleden was terug thuis, bij mij. De eens zo platte map, was gevuld met ‘Creatieve Wezens DNA’ pakketten. Hij barste een beetje uit zijn voegen. Eén voor één haalde ik de enveloppen met zakjes eruit. Ik las elk profiel aandachtig: Het creatief wezen bestaat dus werkelijk uit meerdere sub rassen! De homo enthousiastimus makerus, de homo ludens, de homo emoticus, de homo empaticus, en de homo melancholicus perfectionisticus. En de zelfdzame artista de la vida. Elk met zijn eigen beschrijving, wat haar typeert, wat er zo mooi aan is en waar je haar aan kan herkennen.

In elk zakje zat een degelijk onderzoek. De enveloppen zijn meerdere keren open en dicht gegaan, uitgepakt en gerangschikt en weer opnieuw ingepakt. Met beeldmateriaal, kleine illustraties, stukken materiaal, geur, kleuren die veel gebruikt worden. Antwoorden op de vraag wanneer dit creatief wezen actief is en je het in actie kan zien, evenals de vindplaats. En welke voorouders heb je gehad? Daardoor heb ik nieuwe kunstenaars mogen ontmoeten en nieuwe inzichten opgedaan.

Dit jaar was er een van diepe dalen, bakken met tranen, maar ook hoge pieken. Op zoek naar mijn eigen stem, mijn eigen handschrift. Het onderzoek naar andere creatieve wezens heeft mij geholpen. Een kijkje in de keuken mogen nemen wat en wie mijn zusters inspireert, en hoe zij dit omzetten naar hun eigen werk. Het waren kleine schatkamers die ik mocht uitpakken, een kijkje in iemands (creatieve) leven. Het was voor mij een perfecte afsluiting van drie jaren Zusterhood. Het contact maken met andere vrouwelijke creatieve makers, onderzoeksters van het leven en briefschrijfsters. Dank. Dank. Dankjulliewel. Allemaal.

Bekijk meer foto's uit Kim's brief

Brief maakster: Heleen Janssens
Brief thema: Lotuseffect / Alledaagsheden die glans geven

Heleen:
Welke alledaagsheden geven jullie leven glans en zijn het daarom waard om keer op keer op keer te worden afgestoft? vroeg ik in mijn brief aan al mijn zusters. De vraag heeft een jaar rondgereisd en uiteindelijk kwamen de antwoorden bij me terug. In een grote doos die rook naar lotuswierook.

Voor mij was dit jaar best een zoektocht. Ik schreef over de lotusbloem, die zich dagelijks opnieuw opent: schoon, fris, als nieuw. Wat wilde ik me graag als die bloem zijn. Kon ik maar elke ochtend wakker worden en me lichter voelen, al het vuil van de vorige dag van me afgegleden, klaar voor een nieuw begin. De realiteit was stoffiger en daarom borduurde ik een lotus op een vaatdoekje. Ik poetste datgene op wat mij op een dag houvast geeft, als alles in eerste instantie goed lijkt te zijn, er geen vuiltje aan de lucht lijkt, maar het gaandeweg steeds grijzer en doffer wordt in mijn hoofd en mijn leven.

De alledaagse beslommeringen die ik mijn brief beschrijf én Zusterhood vormden dit jaar voor mij een houvast, een baken. De bijdragen van elk van mijn zusters uit mijn cirkel zie ik als nieuwe perspectieven. Het zijn andere manieren om naar het leven te kijken, een soort handleidingen. Wat is er allemaal mooi, fijn en goed? Waar kan ik naar kijken als er weer mistwolken in mijn hoofd ontstaan? Wat kan ik doen om me beter te voelen? Hoe zorg ik goed voor mezelf?

Dat raakt me, dat Kim, Irene, Rosanne, Sanne, Marieke en Frauke mij met hun brieven allemaal op weg hebben geholpen in mijn zoektocht. Ieder op haar eigen manier. Een definitieve handleiding voor het leven heb ik nog niet, want leven is een langetermijnproject. Maar ik heb wel gerealiseerd dat er naast het afstoffen van de alledaagse dingen nog iets anders heel belangrijk is. Het is namelijk altijd mogelijk om die fijne alledaagsheden met een ander te delen, om ook in het leven van die ander wat glans toe te voegen.

Bekijk meer foto's uit Heleens brief

Brief maakster: Nicole van den Kroonenberg
Brief thema: Verschillende werelden

Nicole: Jaaaahhh mijn brief is terug. Spannend. Mijn opzet was een handgemaakt boek van vintage wereldkaarten uit een hele oude atlas. De envelop, gemaakt met de naaimachine heeft de reis doorstaan, maar ternauwernood. Je kan zien dat het boek een grote reis heeft gemaakt, maar ook voelen dat het zoveel meer waarde heeft gekregen.

In het begin van de pandemie was ik voor het eerst van mijn leven op pad met een geleende camper. Onderweg kwam ik een fantastisch gedicht tegen, bij een meer in het witte stadje Thorn waar ik verbleef om op die manier toch mijn ouders te kunnen bezoeken. Het gedicht, nam ik als basis samen met een aantal poëtische natuur foto’s die ik had gemaakt. Foto’s welke de nieuwe te ervaren (innerlijke) stilte van de eerste Lock down verbeeldde.

Al die tijd dat de brief onderweg was.. was het een spannend proces. Wie heeft hem nu, wat zal er toegevoegd worden. Naarmate het jaar vorderde kwam je af en toe zusters en of foto’s van het proces op instagram tegen en langzaam aan kregen de zusters een gezicht. En toen kwam mijn brief Terug.

De eerste pagina’s zijn van Sabine. Fijn en poëtisch. Een oranje draad geeft de richting aan en in slow motion lees ik de zinnen. Pagina’s zijn met de naaimachine in grafische blokken aan elkaar genaaid. Lieve details zijn de bloemetjes en tere zaadjes. Ilse en Vera laten me een stukje van hun magische wereld zien. Prachtige pen illustraties kleuren de pagina’s en verhalen over de magische meidoorn en dolfijnen. Anna neemt me mee in de kleurrijke wereld van de kever en een kleurrijke collage van haar nieuwe wereld waar de prachtigste planten groeien. Marjelle laat me binnen in haar belevingswereld. Een verzameling van gevonden teksten geven wijze tips over dat onze mooiste ervaringen liggen in onze stilste momenten. Marlinda is gaan reizen in haar hoofd en komt met de prangende vraag om goed voor onze aarde te zorgen. Ons huis, ons thuis.

Mijn gedicht is opgenomen tussen de verschillende werelden van de zusters.
Ik heb genoten van het proces en het heeft me vooral structuur gegeven om te creëren en blijdschap te ervaren tijdens het maakproces. Waarvoor mijn dank!

Bekijk meer foto's uit Nicole's brief

Brief maakster: Stevie Passon
Brief thema: Tijdcapsule

Stevie: Als het mogelijk was zou ik professioneel tijdreizigster zijn met een master in Dagdromen & Avonturieren. Historie, verhalen en wonderlijke avonturen, daar kan je me voor wakker maken! Ik maakte een oud dagboekje, zo een heel vervallen ding wat je zomaar op een rommelmarktje tegen zou kunnen komen. Bij het openslaan begint de tijdreis. Het dagboek neemt je mee op een avontuurlijke reis van Engeland naar Frankrijk om vervolgens via Marokko in Egypte bij de pyramiden te eindigen. Het boekje zit vol foto’s, aantekeningen, een brief, treinkaartje en krantenartikel.

Na maanden komt mijn brief terug en blijkt tot een heel pakket te zijn uitgegroeid! Wat een kostbare schat…ik voel de tijd en liefde die de zusters hier in hebben gestoken zowat door het karton heen. Het is ongelooflijk bijzonder en ontroerend. Marie-Louise maakt me deelgenoot van haar jeugdherinneringen. Alles prachtig geïllustreerd en vormgegeven, en wat heerlijk: met flapjes en beweegbare onderdelen. Het doosje van Magda is gevuld met van alles rondom de 1,5 meter. In het doosje vind ik een scrabblespel, een meetlint, een slinger-ketting met de letters ‘anderhalvemeter’ en een 1,5 meter lange leporello. Wendy schrijft dat het begrip ‘tijdscapsule’ voor haar ‘iets van deze tijd bewaren voor de toekomst’ betekent. Wat is nu echt belangrijk in deze tijd? De polaroidfoto’s ‘bundle of love’ laten ‘gevonden’ hartjes zien op onverwachte plekken, en ik wordt er meteen vrolijk van, wil nu ook op ‘hartjes-jacht’! Hellen’s pakketje maakt me nieuwsgierig, wat zit hier nou weer in? Het blijkt een tijdsverdrijfcapsule te zijn met materialen om in een maakflow te komen. Ze vertelt over haar meest fantastische tijdscapsule: Isla Gobernadora en ik loop even met haar mee op zoek naar schelpen en bamboe in dat wonderbaarlijke paradijs. De brief van Lieke raakt mij; wat een magisch cadeau! Allereerst alleen al de GEUR! De kleine doosjes, zakjes en bundeltjes zorgen bij het openen voor verwondering en ontroering gevolgd door sprakeloosheid. Op allerlei ansichtkaarten neemt Lieke me mee terug naar ervaringen uit haar leven. Engeland, Canada, Amerika, Ierland… Met spulletjes die stuk voor stuk ingrediënten zijn voor een ‘andere-levens-meditatie’. Bij het openen van Kitty’s brief wordt ik meteen blij: muziek! het doosje in de vorm van een casettebandje roept meteen allerlei herinneringen aan vroeger op. In haar persoonlijke brief koppelt ze muziek aan haar herinneringen, de nummers zijn te vinden in een playlist op Spotify. Ah, ja feest der herkenning!

Na het bewonderen van alles kan ik alleen maar stil zijn. Het pakket zelf is uiteindelijk ook een echte tijdscapsule geworden. Dank jullie wel lieve Zusters, voor het delen van jullie persoonlijke verhalen en al het moois wat jullie gemaakt hebben.

Bekijk meer foto's uit Stevie's brief

Brief maakster: Sabine Draaijer
Brief thema: Wat ik van mijn moeder kreeg

Sabine: De eerste keer meedoen met Zusterhood. Ik schrijf een brief. Over mezelf, over mijn moeder, onze relatie. Nu ze langzaam verdwijnt, ben ik veel bezig met wat ze voor mij betekent, waar wij hetzelfde zijn, en waar verschillend.

Via Instagram vang ik af en toe een glimp op van mijn brief en soms lieve berichtjes van zusters in mijn kring. We kennen elkaar niet maar ik leer ze kennen door hun brieven in mijn brievenbus met prachtige thema’s die ik zes weken meedraag. Ilse, Vera, Anna, Marjelle, Marlinda, Nicole, en Nicoline. Het zijn niet alleen meer namen, we raken verbonden door onze brieven aan elkaar. Wat een bijzondere reis…

Begin december komt mijn brief terug; een pakketje inmiddels. Mijn oudste dochter zit naast me en kijkt mee als ik het open maak. Ze ziet hoe ik, háár moeder, met aandacht en eerbied de brieven lees die ik van mijn zusters krijg. Een schatkistje vol woorden, beelden, creatieve, liefdevolle cadeautjes en inspiratie over de band tussen moeders en dochters. Mijn zusters hebben in prachtige, kwetsbare, persoonlijke verhalen verteld wat zij van hun moeder kregen. Ik herken wat Marjelle van haar moeder krijgt: doorzettingsvermogen en veerkracht. Ze beschrijft tegelijk ook die andere kant: we klagen niet, we zijn niet kwetsbaar, we praten er niet over, we gaan door. Nicoline schrijft prachtig over de vele blikken die ze van haar moeder kreeg (“Die intense oogopslag - chocoladebruin met eenvleugje herfstig groen, en áltijd opgemaakt, is me toch het meest bijgebleven.”). Marlinda gaat op zoek naar de moeder in haarzelf (“iedere maand speelt het wel of niet moeder worden een rol”). Ilse en Vera krijgen een fiets van hun moeder (“… maar gekregen van mijn moeder dus van mij”). Anna verbeeldt in een prachtig mini-zine de warme omarming van moeders. Nicole krijgt van haar moeder een boek met 144 pagina’s over de relatie tussen moeder en dochter. Haar moeder stelt haar ook een paar vragen en Nicole legt in haar brief het proces van beantwoording vast.

Wat ik van mijn zusters kreeg? Stuk voor stuk prachtige bijdragen over verwondering, dankbaarheid, warmte, frustratie, gemis, lichtheid, maar vooral over oneindige en onvoorwaardelijke liefde. Het maakt me bewuster van mijn band met mijn moeder. Zij kan mij niet meer schrijven. Ze weet zo veel al niet meer. Maar door deze prachtige zusterbrieven besef ik dat ik haar zelf misschien nog wel brieven kan sturen. Dank zusters voor dit cadeau.

Bekijk meer foto's uit Sabines brief

Brief maakster: Irene Berra
Brief thema: How do you feel about it?

Irene: Epidemieën, milieuvervuiling, bosbranden, ontbossing, een sprinkhaneninvasie… Ik kon die dingen niet uit mijn hoofd zetten. Daarom heb ik er zeven schilderijtjes van gemaakt en deze naar de zusters uit mijn cirkel gestuurd. Met daarbij de volgende vraag: How do you feel about it?

Ik wist dat het reageren op dit thema emoties zou oproepen. Mijn brief kwam een jaar later dan ook terug vol gevoelens van schaamte, verdriet en boosheid, en met een vleugje misantropie. Wat ik me niet had durven voorstellen was het inzicht dat ik zou krijgen in de copingmechanismen van anderen. Alle zusters hebben mij, op hun eigen manier, de schoonheid van het leven op aarde opnieuw laten zien: met een bevriende ijsbeer via een ladder naar de maan klimmen (Rosanne); de bieten, wortels, bloemen, kippen en nieuwe levens die een tegenwicht vormen voor negativiteit (Frauke); vogels kijken of in een gele jas door de regen springen (Kim).

Marieke en Heleen hebben beiden hun brieven verrijkt met prikkelende citaten zoals in een essay, wat mijn favoriete vorm van schrijven is. De prachtige bijdrage van Marieke was een recept voor verwondering (Luister eens naar de Voyager Golden Records) en bewondering voor de mens die “zorg draagt voor het lapje grond dat hij tijdelijk bewoont” en die op heel kleine bonen woorden kan schrijven. Het boek van Heleen (ja, een echt Schoonschrift-boekje) is zowel scherp als gevoelig. Ik krijg een brok in mijn keel als ik een poging doe om het te omschrijven. Ze raakte al de belangrijkste punten, met name de moeite die het kost om constructieve gedachten te hebben over het milieu in een kapitalistische maatschappij die alles snel vergeet. Deze twee zusters zijn het over één concept eens: mensen hebben hoop nodig en moeten namen geven aan de planten, bomen en vogels die ze in hun omgeving herkennen. In die zin is het gedicht dat Sanne meesterlijk heeft getypt op fragiel toiletpapier een goede samenvatting van onze plek op deze planeet. Het eindigt als volgt:

Het is stil.
De vogels fluiten langer.

Dit was mijn moeilijkste en tegelijkertijd allerbeste Zusterhoodjaar. Met wat gedeelde tranen en vol empathie en respect kijk ik uit naar wat er volgend Zusterhoodjaar gaat gebeuren.

Bekijk meer foto's uit Irene's brief

Brief maakster: Lieke Joosen
Brief thema: Het Troostkabinet

Lieke: Het hele jaar heb ik met veel plezier gewerkt aan alle brieven die de zusters mij stuurden. Het waren lichtpuntjes en stokken achter de deur om tijd voor mijzelf vrij te maken. Om te voelen, experimenteren, ontdekken en spelen.

Persoonlijk onderzoek bracht het thema op mijn pad. Het troostkabinet: Een kastje vol ingrediënten om jezelf te troosten. Want ja, zielenpijn hoort bij het mens zijn en hoe zalf je dan je ziel? Ik maakte een videobrief voormijn zusters: https://vimeo.com/395204763 (ww: zusterhood). En nu, zit ik met mijn eigen pakketje op bed. Een wonderlijk cadeau.

Kitty stuurt me een kastdeurtje waarachter een schouwspel van lichtheid is geïllustreerd. En zonder dat Kitty het zelf weet heeft ze hierin mijn favoriete paddenstoel verwerkt: Amanita’s. Een troost voor mijn ziel, want zoals ik in mijn video al zei: “de natuur is mijn kerk”. De poëtische brief van Stevie over de nacht raakt een snaar van herkenning. Ik zag al kunstwerkjes van haar voorbij komen die mijn hart een sprongetje liet maken. De diorama met prachtige illustratie die ze voor mij maakte voert me mee naar de onbekende werelden in de nacht. Er is een lijntje tussen ons zonder dat we elkaar ooit ontmoet hebben. Marie-Louise illustreerde voor mij de tuin uit mijn dromen. Een bed hoog aan een tak, een huiskamer hoog in de boom en thee die klaar staat, alsof ze weet dat ik afgelopen naar zulk een mooie plek verhuisd ben. Als toevoeging aan haar kunstwerk reageert zij op mijn videobrief met een eigen video. Die toverde een grote lach op mijn gezicht: https://vimeo.com/438202590 (ww: ZUSTERHOOD). En oh Magda met haar mini platenkoffertje! Lievelingsplaten als troostkabinet. Muziek is zo’n alles overschrijdend troostmiddel. Ik hou van snuffelen in platenzaakjes en ontdek graag nieuwe muziek. Wat een toepasselijk cadeau. Mijn eigen platenzaakje in lockdown. Inclusief aangemaakte spotify lijst, een heus medicijn. Wendy maakt een instanttroostpakketje to go. Haar kabinet laten me voelen als een kind in een snoepwinkel. Achter ieder vakje zit een element wat Wendy troost biedt. Heerlijk om te ontdekken dat veel elementen ook mijn troost zijn. Hellen maakte een hartje van porselein. Zij was dit jaar de zuster van wie ik iedere ronde de brieven mocht ontvangen. Vaak zat er een cadeautje voor mij bij. Ze zag dat ik net verhuist was naar onze ger en maakte hiervoor een prachtige slinger. Deze hangen we op speciale dagen op. Wat een liefde.

Hellen haalt troost uit freubelen, uit maken, net als ik. Het hele jaar Zusterhood was één groot troostproces. Bezig zijn met creëren werkt als therapie. Zusterhood 2020 wat een verbindende ervaring. De thema’s van de andere zusters brachten me zelfliefde en aandacht voor verstopte pareltjes in mijn wezen. Ik werd geraakt op vele vlakken. Dank lieve zusters. Ik koester, bewonder en geniet.

Bekijk meer foto's uit Lieke's brief

Brief maakster: Anna Garssen
Brief thema: Loslaten van perfectie

Anna: Ik vond het geweldig om mijn brief uit te pakken nadat ‘ie zo lang weg was geweest en door zoveel zusters samen omgetoverd is tot een kunstwerk. Wat me het eerste opviel, was dat er een prachtig zacht natuurlijk papier om mijn boekje was gemaakt, als extra kaft. Bijna stof, zo zacht. En met mooie figuren erop getekend en stukjes eruit geknipt, als een perfect passende jas voor het boekje. Mijn thema was het loslaten van perfectie. “Je wordt juist gelukkiger als je je ideaalbeelden durft los te laten en te waarderen wat er op dit moment is”, schreef ik in mijn brief. Het subthema was olifanten, want het boekje is een absurd, bestaand boek over een wel erg menselijke olifant.

Er is in het boekje geplakt, geschilderd, dingen met touwtjes aan toegevoegd, losse recepten op mooi papier zijn erin gestopt, een bloemetje en uitvouwbare tekeningen met draad die zelf een verhaal vertellen dat heel mooi in het boek past. Ook staan er vragen in geschreven die bij de zusters opkwamen terwijl ze het boekje lazen, zoals “Waarom is overgrootvader olifant meer ‘echt’ olifant dan de andere olifanten?”. Dat vind ik een mooie vraag, want hoe langer de mensheid bestaat, hoe meer we lijken te gaan voldoen aan de ongeschreven regels van de maatschappij. Daardoor gaan we meer op elkaar lijken en minder op onszelf. Ons wilde, ongetemde zelf mogen we absoluut niet kwijtraken. Je ongetemde zelf is je unieke zelf. Niet perfect, maar wel uniek en magisch. Ook zijn er een aantal gedichten ontstaan door woorden en zinnen in bladzijden weg te strepen. De allermooiste vind ik deze: Zij knuffelde een traan. Verdriet en troost zijn zo mooi bij elkaar.

Mijn ongetemde zelf maakte het begin van dit ongetemde, niet perfecte boekje. Doordat ik mijn ongetemde zelf laat spreken, voel ik me weleens eenzaam, of tenminste angstig dat anderen me niet begrijpen. Maar in dit boekje zijn we met z’n allen ongetemd, los van perfectie en ieder op haar eigen manier. Maar wel samen. Dat vind ik heel mooi.

Bekijk meer foto's uit Anna's brief

Brief maakster: Ilse & Vera (Sweetsecreets)
Brief thema: Het grote boek der groene magie

Ilse & Vera: Wat bijzonder om een dag voor de Winter Solstice op de Veluwe in Staverden (hutje op de hei) te zijn en op dát moment ons pakket uit te pakken - en magische verhalen op plekjes hier zo dichtbij te ontdekken! Onze brief over groene magie heeft daarbij ook nog eens drietal zusters op 1 locatie met elkaar weten te verbinden. Want op het moment dat Marjelle haar brief over het Solse Gat schreef was Sabine in datzelfde Bos en bezocht ze de grafheuvels. En nu, in december, waren wijzelf natuurlijk geïnspireerd om deze bijzondere plek te bezoeken.

Het was zo fijn om te zien hoe liefdevol er was omgegaan met ons thema. Om de brief los te puzzelen uit de verschillende lagen tijd (enveloppen). Het touwtje dat om het boek zat was duidelijk gebruikt en zelfs versierd. Ons boek bevat nu verschillende hoofdstukken; invalshoeken over wat Groene Magie is.

Magie zit in Aandacht, bijvoorbeeld voor heel kleine én heel grote dingen, volgens Anna. Bovendien is het ‘besmettelijk’. En het zit in Herinneringen en Seizoenen, volgens (de mooie ‘slinger’ van) Nicoline. Volgens Marjelle kun je magie vinden in Geschiendenis en op een Plek in de Natuur. Fijn dat er meer mensen zijn die de elfjes zien zitten op bankjes in het woud. Marlinda wist ze te vinden; bovendien ziet zij ook de magie van de Symetrische Denneappel – en die van je Geest! Ze geeft ons zelfs een bijzondere visualisatie mee. (Scan de QR-code). Nicole kan magie vinden in (het vinden van) veren en wat leuk, dat de veertjes nu door het hele boek verspreid waren. Sabine heeft, met goud de natuur nog meer versierd. Heel bijzonder hoe ze dit wist te bewerken. We krijgen magische zaadjes mee, om liefde te planten. Zij zegt ons; ‘jullie plantten een zaadje dat is uitgegroeid tot een prachtige brief. Dat is pas magie!’

Het Boek der Groene Magie is intussen gevuld met prachtige verhalen en materialen, transparant en goud. De zorgvuldig gekozen papiertjes en kleuren, maar ook de foto’s, verhalen en illustraties bij deze verschillende zienswijzen maken ons blij. Wij zijn geïnspireerd door alle synchroniteit en mooie magische momenten en zijn van plan om het boek door te laten groeien!

Bekijk meer foto's uit Ilse & Vera's brief

Brief maakster: Kitty Stoop
Brief thema: Wat gun jij jezelf?

Kitty: Het was het wachten waard. Ik ben er eens goed voor gaan zitten en heb alle brieven volgens kringvolgorde uitgepakt. De eerste aanvulling was van Stevie. En wat een knaller van een begin meteen! Ik had van Stevie al een berichtje gekregen wat me erg nieuwsgierig had gemaakt, maar dit had ik niet verwacht. Zo mooi! Ze heeft maar liefst 28 affirmatie kaarten gemaakt, elk met hun eigen illustratie en inspirerende woorden om bij stil te staan. De hele vormgeving klopt, het zou zo in de winkel kunnen liggen. Marie Louise vulde aan met een prachtige, erg gedetailleerde kaart van het Nooit-Uitgeleerd-Land. Alsof ik naar een schatkaart zit te kijken, m’n ogen schieten alle kanten op. Ik raak niet uitgekeken! Het is zo herkenbaar en grappig, ik krijg een grote glimlach op m’n gezicht. Man man man, ik ben nu al zo onder de indruk van de aanvullingen tot nu toe!

Magda vertelt hoe ze tot haar onderwerp komt en vult aan met een tas en een boekje, zelf gezeefdrukt. Ik ga de tas zeker met trots gebruiken! Daarna open ik de aanvulling van Wendy. Ik ben er stil van. Ten eerste: het is zoveel! Ten tweede: het is allemaal even mooi! Ze heeft stills en tekst gecombineerd zoals ik dat zelf ook zou doen. Ik heb het idee dat we erg op dezelfde lijn zitten en dat vind ik bijzonder, want ik heb Wendy nog nooit gezien. De vijfde aanvulling van Hellen: ik moest zo lachen! Het plezier wat ze heeft gehad om dit te maken, dat spat er gewoon van af. Ik wil ook een beetje meer Fuck It in m’n leven, dus dit is een goeie reminder. Bedankt! De laatste aanvulling komt van Lieke. Ik heb met Lieke best veel contact gehad door het jaar heen en ik vond het leuk om terug te lezen dat zij dit ook plezierig vond :) Ze heeft een dromenvanger voor me gemaakt. Ook alweer zo mooi! Als ik ‘m uit de knoop heb gehaald haha, sta ik even verwonderd te kijken. Deze komt in mijn slaapkamer te hangen!

Dat het een raar jaar is geweest weten we nu wel, maar deze brieven waren zeker hoogtepuntjes! Ik blijf het zo bijzonder vinden dat jullie allemaal vreemden voor mij zijn en dat we zoveel gemeen hebben. Bij elke brief die door het jaar langs kwam had ik wel herkenning. En elke keer bij iemand anders. Dat geeft me een beetje luchtigheid, en het is ook gewoon fijn om te weten dat je niet alleen bent in bepaalde gedachtegangen. Bedankt lieve zusters, ik koester jullie aanvullingen.

Bekijk meer foto's uit Kitty's brief

Brief maakster: Nicoline van de Slingelandt
Brief thema: De kunst van het weglaten

Nicoline: Een doorstuurbrief is een cadeau dat je heel langzaam wil uitpakken. Het pakpapier alleen al is zo prachtig. Ik laat mijn ogen dwalen over een schitterend geïllustreerde kaart van de evolutie met daarop alle diersoorten. Er wordt me gevraagd: ‘Stel dat sommige dingen toevallig even anders waren gelopen, welke wezens zouden er dan zijn ontstaan?’ Ik zet mijn fantasie aan het werk. In de evolutie verdwijnen er continu kenmerken die niet meer dienend zijn. De kunst van het minimaliseren. Dat minimalisme is het grootste streven en misschien ook wel de grootste frustratie van het Less = More boekwerk waar mijn oog vervolgens op valt. Alice levert een strijd tegen rommel, weergegeven in een bijzonder fotoverslag. Een andere bijdrage is volgens de zuster in kwestie eigenlijk niet af. Er was een sterfgeval, gebrek aan inspiratie... Gelukkig zag ze zelf in dat iedere bijdrage waardevol is. Ze citeert Auguste Rodin, die zei: ‘The more simple we are, the more complete we become.’ De ongelijmde collage is een lust voor het oog. Leve de imperfectie en die te kunnen loslaten. Ik open daarna zes envelopjes met ‘on hold’, dat verwijst naar alles wat dit coronajaar niet door kon gaan. Het ‘on hold’ vervormt in mijn hoofd tot het geruststellende ‘hold on’. Optimistisch als ik ben, lees ik over dingen waar we ons alvast op kunnen verheugen. Dansfeestjes in glitterjurken, knuffels van vrienden, zingen in een groep, naar het theater. Is dat de kunst van het weglaten? Het vertrouwen dat we het weer terugkrijgen?

Zoals weglaten iets heel praktisch kan zijn, zo kun je het ook persoonlijk opvatten. Wat zijn jouw eigenschappen die je niet dienen? Hoe ziet jouw persoonlijke evolutie eruit als je bijvoorbeeld je innerlijke criticus weglaat? Een mooi pleidooi. Met weglaten kun je ook kunst creëren, in de vorm van een linoprint en zelfgesneden vlindergum bijvoorbeeld. Wat een mooie vondst! En wat blijkt? Over dat thema kun je bijzonder veel moois verzinnen dat alleen maar toevoegt. Negatieve ruimte is ook ruimte. Door ruimte te geven aan de invulling van anderen, heb ik een brief teruggekregen die ik in alle opzichten nooit zelf had kunnen verzinnen. En dat blijft een magisch gegeven!

Bekijk meer foto's uit Nicolines brief

Brief maakster: Frauke van den Bogaard
Brief thema: Donkerroze wolken

Frauke: Nooit had ik kunnen dromen dat mijn bescheiden brief uit zou groeien tot een deluxe kunst-kerstpakket in 50 shades of pink. Een creatieve snoepwinkel.

Heleen, schrijfster van schoonheden, schreef een fictief verhaal en maakte daar, samen met mijn wolken aquarellen, een boekje van. ‘Wolkenwit verlangen’ is geïnspireerd op een gedicht van de Zuid-Afrikaanse Ida Jonkers over een lach, gelijkend op een opengebroken granaatappel. Rosanne, heldin met naald en draad, naaide met de hand een dekentje van donkerroze wolken, ‘om onder te schuilen als de grijze komen’. Met aan de achterkant twee kleine rozenkwarts steentjes ‘voor zelfliefde’. Kim, tekentalent, illustreerde een donkerroze schatkaart met luchtkastelen, compleet met gebrande randjes, in haar zo eigen, gedetailleerde, kundige en vrolijke stijl. Irene maakte een leporello (harmonicaboekje) waarin ze zonder woorden en in haar prachtige verfijnde stijl laat zien hoe je je voelt wanneer donkere wolken zich verzamelen boven je hoofd (klein en nietig) en wanneer een roze wolk op je neerdaalt (als superwoman).

Van Sanne’s brief moest ik een beetje huilen. Ik voelde een daadwerkelijk zusterlijk gevoel door het delen van onze smarten en de schoonheid van woorden. Zo schreef ze: ‘De laatste maanden waren wolken mijn zusters’. Sanne breide een stola van veel verschillende soorten draadjes en stofjes als emotie-metaforen: prikkende draadjes en de allerzachtse mohair.. Want emoties zijn overdrijvende(!) wolken; grijze sluiers of een roze gloed op schaapachtige vlokken. Maar toen moest Marieke nog komen, met opgespeurde tekstjes van haar echte maar voorbije en voortdurende verliefdheden (‘Ik heb helemaal geen zin om uit te gaan en me te interesseren voor allen niet luisterend naar jouw naam.’) Daarnaast een spel genaamd ‘Draagbare roze wolk voor twee’. Met uitklapbare roze wolken waardoor je naar elkaar kunt kijken en je een script opleest om de ervaring van een roze wolk op te wekken. Een script, ''want wat mensen in een roze wolk tegen elkaar zeggen is universeel, toch voelt het als de meest oprechte menselijke ervaring die er bestaat''. Als kers op de roze wolk een schilderij: een uitgeknipt paradijs in donkerroze wolken. Ik voel immense dankbaarheid voor al dit zorgvuldige, met liefde gemaakte moois van deze zes zusters.